Yeraltı ve Yerüstü Otopark İşletmeciliği

Yeraltı ve yerüstü çok katlı otoparklar, özellikle büyük şehirlerde ve yoğun bölgelerde artan araç sayısına ve sınırlı araziye çözüm bulmak amacıyla geliştirilmiş önemli altyapı projeleridir. Her iki türün de kendine özgü avantajları ve zorlukları bulunmaktadır.

1. Yerüstü Çok Katlı Otoparklar

Yerüstü çok katlı otoparklar, genellikle betonarme veya çelik konstrüksiyon kullanılarak inşa edilen, birden fazla katlı binalar şeklinde tasarlanmış otoparklardır.

Avantajları

• Daha Hızlı ve Kolay İnşaat: Yeraltı otoparklarına göre zemin çalışmaları ve temel güçlendirmeleri daha az karmaşıktır, bu da genellikle daha kısa bir inşaat süresi demektir.
• Daha Düşük İnşaat Maliyeti: Kazı, zemin altı yalıtımı, su tahliyesi ve havalandırma sistemlerinin basitliği nedeniyle birim maliyetleri (park yeri başına) yeraltı otoparklarından daha düşük olabilir.
• Doğal Aydınlatma ve Havalandırma: Genellikle katların yanları açık veya yarı açık olduğu için doğal ışık ve havalandırmadan faydalanılır, bu da işletme maliyetlerini (aydınlatma ve havalandırma için) düşürür.
• Esneklik: Çelik konstrüksiyon ile inşa edilenler, gelecekte farklı bir amaç için dönüştürülme veya kat ekleme/çıkarma konusunda daha fazla esneklik sunabilir.

Dezavantajları

• Arazi İşgali ve Görsel Kirlilik: Şehrin değerli arazisini işgal eder ve özellikle estetik kaygılar varsa, şehir silüetinde görsel kirlilik yaratabilir.
• Gürültü: Özellikle şehir merkezlerinde, giriş-çıkış trafiği ve araç manevralarından kaynaklanan gürültü çevreye rahatsızlık verebilir.
• Güvenlik (Hava Koşulları): Tamamen kapalı olmayan yapılar, araçları kar, yağmur gibi hava koşullarına karşı tamamen koruyamayabilir.

2. Yeraltı Çok Katlı Otoparklar (Zeminaltı Otoparklar)

Yeraltı çok katlı otoparklar, binaların veya kamusal alanların (meydan, park vb.) altına inşa edilen, tamamen zeminin altında kalan yapılardır.

Avantajları

• Arazi Kullanımının Optimizasyonu: En büyük avantajı, zeminin üzerindeki değerli arazinin (park, meydan, bina veya yol) başka bir amaç için kullanılabilmesini sağlamasıdır. Arazi işgali yaratmaz.
• Görsel Estetik: Şehrin görsel estetiğini bozmaz ve silüete herhangi bir olumsuz etkisi olmaz.
• Çevresel Etki Azlığı: Gürültü ve egzoz emisyonları yeraltında tutulduğu için çevresel etkileri daha azdır.
• Hava Koşullarından Koruma: Araçları her türlü hava koşulundan (yağmur, kar, dolu, aşırı güneş) tamamen korur.

Dezavantajları

• Yüksek İnşaat Maliyeti: Kazı, zemin güçlendirme, yeraltı suyu izolasyonu (su yalıtımı), derin temel işleri ve tünel açma gibi karmaşık mühendislik gerektiren işlemler maliyeti önemli ölçüde artırır.
• Uzun İnşaat Süresi: Kazı ve yapısal zorluklar nedeniyle inşaat süresi yerüstü otoparklara göre daha uzundur.
• İşletme Maliyeti: Yapay aydınlatma ve sürekli olarak güçlü mekanik havalandırma sistemlerine ihtiyaç duyulması, yüksek enerji ve işletme maliyetleri yaratır.
• Güvenlik ve Yangın Riski: Kapalı ortamda duman ve yangın tehlikesine karşı çok daha gelişmiş ve karmaşık yangın algılama, söndürme ve duman tahliye sistemleri gerektirir.
• Sürücü Algısı: Bazı sürücüler için dar ve kapalı ortamlar stresli olabilir.

Ortak Temel Tasarım ve Teknolojik Özellikler

Her iki otopark türü de modern şehirlerde verimli bir şekilde hizmet vermek için ortak özelliklere sahiptir:

• Trafik Akışı: Giriş-çıkış rampalarının eğimi ve genişliği (Otopark Yönetmeliği'ne uygun olarak), araç akışını hızlandıracak şekilde tasarlanmalıdır.
• Güvenlik Sistemleri: CCTV (kamera sistemleri), acil durum anons ve haberleşme sistemleri, yangın söndürme sistemleri zorunludur.
• Yönlendirme Sistemleri (Akıllı Otopark): Boş park yerlerini gösteren LED göstergeler ve sensörler ile sürücüleri hızlıca yönlendiren sistemler (IPS - İç Mekan Konumlandırma Sistemi) yaygınlaşmaktadır.
• Ödeme Sistemleri: Mobil ödeme, otomatik geçiş ve çeşitli modern ödeme seçenekleri kullanılır.
• Aydınlatma: Enerji verimliliği sağlayan LED aydınlatmalar ve sensörlü aydınlatma sistemleri tercih edilir.
• Mekanoloji (Opsiyonel): Özellikle kısıtlı alana sahip yerlerde, araçları yatay ve dikey olarak hareket ettiren otomatik/mekanik park sistemleri (puzzle park, çok katlı otomatik sistemler) kullanılabilir.